Zachowany do dziś dokument zawiązania konfederacji łańcuckiej podaje jedynie miesiąc, w którym doszło do jej powstania. Historycy wskazują, że stało się to około 20 stycznia, w czasie dwutygodniowego pobytu króla Jana II Kazimierza wraz z towarzyszącymi mu najwyższymi dostojnikami Królestwa Polskiego w łańcuckim zamku (najpewniej od 15 do 31 stycznia 1656 roku). Zdaniem znawcy tematu dra Andrzeja Borcza konfederacja łańcucka była wydarzeniem decydującym o losach całego kraju w krytycznym momencie wojny polsko-szwedzkiej nazywanej często "potopem szwedzkim". Akt konfederacji łańcuckiej stanowił dowód umocnienia się ugrupowania politycznego i wojskowego opowiadającego się po stronie powracającego z wygnania prawowitego monarchy - to właśnie jemu zdecydowanie zadeklarowano wierność. Konfederacja łańcucka była też swego rodzaju "drogowskazem" dla polskich możnowładców i szlachty oraz niektórych kół wojskowych, które nadal pozostawały przy boku króla szwedzkiego Karola X Gustawa. Dokument jest znakomitym przykładem deklaracji jedności narodowej i zobowiązaniem do niezłomnej walki w obliczu zagrożenia podstaw funkcjonowania państwa.

Badacz podkreśla, że konfederacja łańcucka jest udokumentowanym, odkrytym i potwierdzonym faktem dziejowym, a nie jedynie niejasnym zdarzeniem z kategorii legend, opowieści i domniemań, których nie brakuje w dziejach Łańcuta i regionu. Oryginalny, rękopiśmienny akt konfederacji łańcuckiej znajduje się w zbiorach Muzeum Narodowego w Krakowie/Muzeum Książąt Czartoryskich. Dokument w postaci kopii został pierwszy raz zaprezentowany publiczności łańcuckiej podczas wykładu dra Borcza zorganizowanego w lutym 2023 roku w łańcuckim MDK.

W ostatnim czasie w ramach starań o godne upamiętnienie i upowszechnienie znajomości tego wiekopomnego wydarzenia na Wikipedii zostały opublikowane materiały dotyczące konfederacji łańcuckiej 1656 roku. Znajdują się tam kluczowe informacje opisujące genezę i znaczenie tego doniosłego faktu historycznego, przedstawiono tam również uczestników konfederacji, wśród których są tak znane postacie jak Stefan Czarniecki - słynny dowódca z czasów "potopu szwedzkiego", czy Jerzy Sebastian Lubomirski - właściciel łańcuckiego zamku, miasta i okolicznych posiadłości. Udostępniony został tamże pełny akt konfederacji łańcuckiej w wersji cyfrowej, a także jego transkrypcja opracowana przez dra Andrzeja Borcza. Publikacje nt. konfederacji łańcuckiej na Wikipedii powstały z inspiracji dra Andrzeja Borcza, który uzyskał uprzednio zgodę dysponenta dokumentu na jego udostępnienie w takiej formule.

Dokument sporządzony został wprawdzie po polsku, ale zawiera sporo makaronizmów (wtrąceń zwrotów i pojedynczych słów z języka łacińskiego). Dla ułatwienia naszym Czytelnikom pełnego zrozumienia tekstu konfederacji podajemy poniżej te sformułowania wraz z ich kontekstowym tłumaczeniem opracowanym przez dra Borcza: zelum - gorliwie, secure - bezpiecznie, accessimus - zbliżyliśmy się, ad presens - do teraz, sold - sprzedany, in presentia - w obecności, sancte - święcie, pericula - niebezpieczeństw, possue respecty - potrafimy uszanować, libertatis - wolności, constanter et infracte - stale i nieprzerwanie, presenter - obecne, recuperata - odzyskania, submituje - zaręcza, submitujemy się - zaręczamy, in alienas partes transire - na obce strony przechodzić, fakcyj - spisków, scissiones et seorsivationes - podziałów i separacji, dismembracyj - podziałów, sine dolo - bez podstępu, restrictiey - ograniczeń, authoritate - autorytetem, laudabili exempli - godny uwagi przykład, per Salutatem - poprzez Zbawienie, Santaties complectuentur - Święci zostaną uwzględnieni, coniuncte - wspólnie, atentia - uwaga, Instrumentum - instrument, corona - korona, qui studio - którzy z zapałem.

Zachęcamy do zapoznania się ze wszechstronnymi materiałami o konfederacji łańcuckiej, które są dostępne pod linkami:

https://pl.wikipedia.org/wiki/Konfederacja_łańcucka

https://pl.wikisource.org/wiki/Akt_założenia_konfederacji_łańcuckiej